जर्नल एम्बियोमा प्रकाशित एक महत्त्वपूर्ण अध्ययनअनुसार नेपालले विश्वको सबैभन्दा प्रकृति-जोडिएको राष्ट्रको रूपमा अग्रस्थान हासिल गरेको छ। यस अध्ययनले सामाजिक, सांस्कृतिक र पारिस्थितिक कारकहरूले मानिसहरूको प्राकृतिक संसारसँगको सम्बन्धलाई कसरी प्रभाव पार्छ भन्ने कुराको गहिरो विश्लेषण गरेको छ।
६१ देशका ५६ हजार भन्दा बढी मानिसहरूमा गरिएको यो अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो सर्वेक्षणले सामाजिक-आर्थिक, भौगोलिक र सांस्कृतिक सूचकहरूको आधारमा प्रकृतिप्रतिको दृष्टिकोणको मूल्याङ्कन गरेको थियो। नेपालले शीर्ष स्थान प्राप्त गर्यो, त्यसपछि इरान, दक्षिण अफ्रिका, बंगलादेश र नाइजेरिया रहेका छन्। बेलायत ५५ औं स्थानमा रहँदा स्पेनलाई सबैभन्दा कम प्रकृति-जोडिएको देशको रूपमा पहिचान गरिएको छ।
अनुसन्धानले प्रकृति जडान—प्राकृतिक संसारसँगको भावनात्मक र मनोवैज्ञानिक निकटताको मापन—देशहरूबीच व्यापक रूपमा भिन्न हुने देखाएको छ। अध्ययनले शहरीकरण, व्यापारिक वातावरण जस्ता वस्तुनिष्ठ देश-स्तरका सूचकहरूका साथै वैज्ञानिक र धार्मिक मूल्यहरू जस्ता व्यक्तिपरक सूचकहरू पनि पहिचान गरेको छ, जसले समाजले प्रकृतिसँग कसरी सम्बन्ध राख्छ भन्ने कुरालाई आकार दिन्छ।
अध्ययनअनुसार, बलियो आध्यात्मिक वा विश्वास-उन्मुख मूल्यहरू भएका देशहरूले प्रकृतिसँग बढी गहिरो सम्बन्ध देखाए। यसको विपरित, अधिक व्यापार-मैत्री वातावरण, उच्च शहरीकरण र इन्टरनेटको अधिक प्रयोग भएका देशहरूमा प्रकृतिसँगको सम्बन्धको स्तर कम पाइयो।
अनुसन्धानकर्ताहरूले सामाजिक-आर्थिक अवस्था, जैविक विविधताको स्तर, आध्यात्मिकता र प्रविधिप्रतिको दृष्टिकोणले समाजले वातावरणलाई कसरी बुझ्छ र त्यससँग जोडिन्छ भन्ने कुरामा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पार्ने निष्कर्ष निकालेका छन्। यी निष्कर्षहरूले संरचनात्मक सामाजिक-आर्थिक प्रणाली र जैविक विविधता संरक्षणलाई ‘टेक्नो-आध्यात्मिक पक्षहरू’सँग जोड्नुपर्ने सुझाव दिन्छ, जसले प्राविधिक प्रगतिलाई आध्यात्मिक र पारिस्थितिक चेतनासँग एकीकृत गर्दछ।
यस अध्ययनले सन्तुलित मानव-प्रकृति सम्बन्धलाई बढावा दिने प्रभावकारी नीतिहरू विकास गर्न यी अन्तर्दृष्टिहरू महत्त्वपूर्ण हुने बताएको छ। अनुसन्धानले प्रकृति जडानमा हुने भिन्नताहरूलाई भौतिक पारिस्थितिक वा आर्थिक कारकहरू भन्दा पनि सामाजिक, वैज्ञानिक र आध्यात्मिक मूल्यहरूले बढी व्याख्या गर्ने कुरामा जोड दिएको छ।
अध्ययनले वर्तमान दिगो विकास लक्ष्य ढाँचाहरूमा रहेका केही सीमाहरूलाई पनि औंल्याउँछ। यसले मानवजातिको प्रकृतिबाट विच्छेदनलाई सम्बोधन गर्नका लागि ‘पवित्र पारिस्थितिकी’ र ‘टेक्नो-सामाजिक गतिशीलता’ जस्ता नयाँ दृष्टिकोणहरू आवश्यक रहेको सुझाव दिन्छ, जसले सांस्कृतिक र संरचनात्मक आयामहरूलाई एकीकृत गर्दछ।
अध्ययनले निष्कर्षमा पुगेको छ कि मानिसहरूको प्रकृतिसँगको सम्बन्धलाई सुदृढ पार्नाले जैविक विविधताको क्षति र जलवायु क्षय जस्ता विश्वव्यापी चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्दै परिवर्तनकारी वातावरणीय परिवर्तनका लागि एक शक्तिशाली उपकरणको रूपमा काम गर्न सक्छ।
