पत्रकार टीकाराम यात्रीसँगको एक अन्तर्वार्तामा राजनीतिक विश्लेषक दिनेश सत्याल (सौरभ)ले काठमाण्डौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन्द्र शाह (बालेन)लाई लुसिफरको संज्ञा दिए ।
मुलुकमा घटेका विभिन्न घटनामा पर्दा पछाडीबाट रहस्यमयी भूमिका खेलेको आशयमा उनले बालेनलाई ‘लुसिफर’ करार गरेका थिए ।
‘डार्क इनमी’ अर्थात् अन्धकारको शत्रु भनेर चित्रण गरिने शब्दलाई फरक–फरक ढंगले व्याख्यासमेत गरिएको छ ।
त्यसपश्चात् लुसिफरलाई प्रष्ट्याउने कोशिस गरिएको छ ।
लुसिफरको अवधारणा विभिन्न संस्कृति र धर्महरूमा फरक-फरक पाइन्छ।
ईसाई धर्ममा, लुसिफरलाई सामान्यतया स्वर्गदूतको रूपमा चिनिन्छ जसले परमेश्वरको विरुद्धमा विद्रोह गरे र स्वर्गबाट बाहिर निकालिए।
उनलाई प्रायः शैतानसँग जोडिन्छ। बाइबलमा, यशैया १४ः१२ मा ‘बिहानको तारा’ वा ‘प्रभातको पुत्र’ (ल्याटिनमा लुसिफर)को रूपमा बेबिलोनका राजाको पतनको सन्दर्भमा उल्लेख गरिएको छ, जसलाई पछि ईसाई परम्परामा शैतानको पतनसँग जोडिएको थियो।
यसको विपरित, केही आधुनिक रहस्यवादी र नव-मूर्तिपूजक परम्पराहरूमा, लुसिफरलाई ज्ञान, स्वतन्त्रता र आत्मज्ञानको प्रतीकको रूपमा हेरिन्छ।
उनलाई अन्धकारबाट प्रकाश ल्याउने र व्यक्तिगत जागृतिको प्रतिनिधित्व गर्ने शक्तिको रूपमा लिइन्छ।
ईसाई धर्मशास्त्रमा लुसिफरको पतनको एउटा महत्त्वपूर्ण व्याख्या प्रस्तुत गरिएको छ । जसले गर्व, विद्रोह र परमेश्वरको अधिकारलाई चुनौती दिने विषयवस्तुलाई समेट्छ।
यसअनुसार, लुसिफर एक शक्तिशाली स्वर्गदूत थिए जसले आफ्नो उच्च स्थानमा सन्तुष्ट नभई परमेश्वरको सिंहासन हडप्न खोजे।
यस कार्यले उनलाई स्वर्गबाट बाहिर निकाल्यो र उनलाई शैतान, अर्थात् ‘संसारको अन्धकार शत्रु’मा रूपान्तरण गर्यो।
यो कथाले धार्मिक र नैतिक शिक्षाको गहिरो प्रभाव बोकेको छ, जसले विनम्रता, आज्ञाकारिता र ईश्वरीय अधिकारको सम्मानको महत्त्वलाई जोड दिन्छ।
यो विशेष गरी ईसाई धर्मका धेरै सम्प्रदायहरूमा पापको उत्पत्ति र दुष्टताको स्रोतलाई बुझाउन प्रयोग गरिन्छ।
सौरभजस्ता विश्लेषकहरूले यो उपनाम प्रयोग गरेर बालेनको उदयलाई सुरुमा सकारात्मक वा ‘स्वर्गीय’रूपमा देखे पनि, उनका पछिल्ला कार्यहरू र व्यवहारलाई अहंकारी र द्वन्द्वात्मक भनी आलोचना गरेका छन्।
यो उपनाम विशेषगरी सामाजिक सञ्जालमा फैलिएको छ, जहाँ प्रयोगकर्ताहरूले यसलाई सकारात्मक र नकारात्मक दुवै रूपमा लिएका छन्।
आलोचनाका कारणहरूः
द्वन्द्वात्मक शैलीः बालेनले शक्तिशाली राजनीतिक व्यक्तिहरू, नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण जस्ता संस्थाहरू, र संघीय सरकारसँग पनि उच्चस्तरीय द्वन्द्वमा संलग्न भएका छन्। उनले सामाजिक सञ्जालमा कडा र निस्पक्ष भाषा प्रयोग गरेका छन्, र पछि नहट्ने अडान लिएका छन्, जसलाई आलोचकहरूले परम्परागत, सहकारी राजनीतिक शैलीको विपरीत मान्छन्।
अधिनायकवादी शैलीः आलोचकहरूले बालेनले अवैध रूपमा निर्माण गरिएका संरचनाहरू भत्काउने, सडक व्यापारीहरूको मुद्दालाई सम्बोधन गर्ने तरिका, र न्यायिक आदेशहरूसँग असहयोग गर्ने प्रवृत्तिलाई उनको अधिनायकवादी वा अहंकारी स्वभावको प्रमाणको रूपमा औंल्याउँछन्।
राजनीतिक महत्त्वाकांक्षाः शाहलाई सुरुमा सकारात्मक परिवर्तनको शक्तिको रूपमा हेरिए पनि, उनको बढ्दो प्रभाव र सम्भावित राष्ट्रिय राजनीतिक महत्त्वाकांक्षाले उनलाई राजनीतिक प्रतिद्वन्द्वीहरूको लागि निशाना बनाएको छ जसले उनको उदयबाट डराउँछन्। कतिपयले उनको आक्रामक रणनीतिलाई चलाखीपूर्ण वा स्वार्थी ठान्छन्।
जनताको धारणाः
‘लुसिफर’ उपनामले बालेन शाहको बारेमा जनमानसमा रहेको विभाजित धारणालाई उजागर गर्छ:
समर्थकहरू उनको दृढ दृष्टिकोणलाई नेपालको स्थापित राजनीतिक प्रणालीमा व्याप्त भ्रष्टाचार र अक्षमतालाई चुनौती दिन आवश्यक र निर्णायक तरिकाको रूपमा हेर्छन्। उनीहरू ‘लुसिफर’ तुलनालाई स्थापित पक्षले लगाएको आरोपको रूपमा लिन्छन्।
आलोचकहरू भने उनका कार्यहरूलाई अहंकारी र द्वन्द्वात्मक ठान्छन्, र उनको कडा रणनीतिका कारण सरोकारवालाहरू टाढिने तथा संस्थागत प्रक्रियाहरू अवरुद्ध हुने विश्वास गर्छन्।
